Het nieuwe station Den Helder trok in 1958 grote belangstelling. Foto: collectie Jan de Graaf
Geallieerde bommenwerpers en Duitse bezettingstroepen richtten tijdens de Tweede Wereldoorlog grote verwoestingen aan in Den Helder. Het station overleefde de strijd redelijk ongeschonden, maar de vernielingen elders hadden uiteindelijk wel grote gevolgen voor het gebouw en het emplacement. Als Den Helder tijdens de herbouw toch overhoop ging, wilde de gemeente de spoorlijn graag kwijt uit het centrum. Zonder die hinderpaal kon Den Helder een veel logischer indeling krijgen.
Al in 1941 is daarvoor het eerste plan gemaakt. Op de plek van het station en het emplacement was door een Amsterdams ontwerpbureau een nieuw raadhuis, postkantoor, politiebureau en bibliotheek gedacht. Het station moest verhuizen naar een plaats buiten de bebouwde kom.
De Nederlandse Spoorwegen begrepen de wens van de gemeente, maar voelden er weinig voor om zich helemaal uit de stad te laten wegjagen. Ze kwamen daarom met een compromis. De NS waren bereid om het bestaande emplacement op te breken en het stationsgebouw te slopen, maar wilden wel in de buurt van het centrum blijven. Door de spoorlijn ongeveer 600 meter in te korten, zou de Helderse binnenstad verlost zijn van het verkeersobstakel, zonder dat het station heel veel aan betekenis inboette.
De Helder en de NS werden het eens en eind jaren vijftig verrees het nieuwe station Den Helder. Het gebouw, van de hand van architect ir. J.W. van der Grinten, was een opvallend ontwerp. Om te benadrukken dat het een kopstation was, had de architect aan het eind van de sporen een zeskantig gebouw neergezet met een soort kreukeldak. Van boven ziet het eruit alsof een enorme locomotief tegen het station is aangereden en het met grote kracht heeft ingedrukt.
In 1958 waren de Heldenaren maar wat in hun sas met het nieuwe station. Bij de opening zag het zwart van de mensen. Op een foto in het Noordhollands Dagblad, waarbij een fotograaf in de Helderse watertoren was geklommen voor een beter overzicht, wurmt het publiek zich als een lange, vele rijen dikke slang het gebouw in. Op die foto is nog een restant te zien van het oude spoor. Terwijl het nieuwe station in aanbouw was, deed een oostelijk spoor dienst als een toevoerlijn naar het oude. Kort daarna is dat spoor opgebroken en is het station uit 1865 gesloopt.
Het emplacement van het voormalige station, dat ooit als het blad van een schaar dwars door het oude Den Helder stak, is inmiddels volledig opgevuld. In het gebied zijn nu onder meer twee parkjes (bij het Julianaplein en de Prins Hendriklaan) winkels, een McDonalds en een kerk gevestigd. Waar het spoor ooit eindigde, is tegenwoordig een parkeerterrein. Daarachter staat een gebouw met de toepasselijke naam ‘de Koploper’.
Ondanks alle bebouwing is het emplacement vrij eenvoudig te herkennen op een kaart of in Google Maps. Trek vanaf de Boerhaavestraat langs de schuin staande bebouwing een lijn naar de rand van rotonde De Vijfsprong, ga vervolgens over de Polderweg naar de Emmastraat en via de Prins Hendriklaan weer terug. Tot zo ver volgen de straten nog steeds de grenzen van het emplacement. Alleen halverwege de Prins Hendriklaan raakt het beeld wat vertroebeld. Ter hoogte van de Koningsdwarsstraat zijn er verschillende gebouwen dwars over de contouren van het oude spoorcomplex geschoven. Maar ook dat is vrij eenvoudig te herstellen. Trek op een kaart een lijn van het rechte stuk van de Prins Hendriklaan naar de Parallelweg bij het huidige station Den Helder, et voilà, daar is het emplacement weer.
Ondertussen heeft de tijd het ‘nieuwe’ station Den Helder niet helemaal onberoerd gelaten. Het bijna 60 jaar oude gebouw maakt een enigszins afgeleefde indruk. Er gebeurt ook niet veel meer. De stationshal, die veel kleiner oogt dan hij van buiten lijkt, herbergt een bloemenzaak en de onvermijdelijke stationskiosk. Een bezoeker kan er, behalve droog zijn OV-chipkaart opladen, ook pasfoto’s laten maken. Maar daarmee zijn alle attracties wel opgesomd. De stationsrestauratie is gesloten, wat het gebouw aan die kant buiten, met al die ondoorzichtig gemaakte ramen, een ietwat troosteloos uiterlijk geeft.
De gemeente Den Helder speelde met de gedachte om ook dit pand te slopen en te vervangen door een gecombineerd stadhuis en station. Het kreukeldakgebouw van Van der Grinten kan echter rekenen op een grote schare fans. Zij willen dat het op de gemeentelijke monumentenlijst komt als voorbeeld van wederopbouwarchitectuur. Het sloopplan is in 2014 door de politiek afgeschoten en kort daarna door de Raad van State vernietigd. Toch is vrijwel iedereen in Den Helder het er over eens dat het stationsgebied toe is aan een goede opknapbeurt. Een beetje kaal en mistroostig is het er wel.
Sporen 